Sáng 10/9, Trung tâm Văn hóa Nghệ An trở thành điểm hẹn của 53 tác giả với 93 tác phẩm dự Liên hoan Ảnh nghệ thuật Bắc Trung Bộ lần thứ 31. Chủ đề “Đất và người Bắc Trung Bộ trong kỷ nguyên phát triển mới” không chỉ phản ánh diện mạo vùng đất giàu truyền thống mà còn chuyển tải khát vọng vươn lên trong bối cảnh hội nhập.
Nếu những kỳ liên hoan trước thiên về phong cảnh, thì năm nay các tác phẩm đã mở rộng góc nhìn: từ công trình hạ tầng, nông thôn mới, đến y học hiện đại và đời sống cộng đồng, bảo vệ chủ quyền biên giới – biển đảo, tinh gọn bộ máy quản lý…. Những bức ảnh ấy không chỉ dừng ở khuôn hình đẹp, mà trở thành lát cắt chân thực của đời sống đương đại, phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của xã hội.
Dấu ấn từ những tác phẩm giàu cảm xúc và ý tưởng
Nhìn vào 93 tác phẩm được chọn triển lãm, có thể thấy sự đa dạng đề tài và cách tiếp cận của các nghệ sĩ. Không còn giới hạn ở vẻ đẹp núi non, biển trời quen thuộc, ảnh nghệ thuật Bắc Trung Bộ năm nay đã đi thẳng vào những câu chuyện thời sự, gắn với công cuộc đổi mới và hội nhập. Một số tác phẩm phản ánh hạ tầng giao thông hiện đại, cảnh nông thôn khang trang hay khoảnh khắc nhân văn trong lĩnh vực y tế. Ở chiều ngược lại, nhiều bức ảnh đưa người xem trở về với nhịp lao động ven biển, sinh hoạt lễ hội hay ngày hội thể thao – giản dị nhưng giàu sức gợi.
Điểm chung dễ nhận thấy là nhiếp ảnh đã bước ra khỏi lối mòn chụp phong cảnh thuần túy để trở thành tấm gương phản chiếu xã hội. Mỗi khuôn hình không chỉ giữ lại vẻ đẹp khoảnh khắc, mà còn chất chứa hơi thở thời đại: từ nỗ lực kiến thiết hạ tầng, xây dựng nông thôn mới, cho đến sự trỗi dậy của tinh thần cộng đồng và khát vọng hội nhập. Chính sự đa dạng ấy đã tạo nên diện mạo phong phú cho Liên hoan lần thứ 31.
Trong số các tác phẩm được trao giải, nhiều bức ảnh đã để lại ấn tượng mạnh mẽ bởi sự kết hợp hài hòa giữa giá trị thẩm mỹ và chiều sâu nội dung. Huy chương Vàng thuộc về bộ ảnh “Những nhịp cầu nối đôi bờ Quảng Trị” của NSNA Lê Đức Thành (tỉnh Quảng Trị). Không chỉ ghi lại các công trình giao thông bắc qua sông, tác phẩm còn gợi lên ý nghĩa biểu tượng về sự gắn kết sau sáp nhập tỉnh, giữa Quảng Bình và Quảng Trị. Những nhịp cầu nối miền Đông nắng gió với miền Tây trầm mặc, đưa lòng người xích lại gần nhau hơn.
Dưới ánh đèn lung linh soi bóng nước, những cây cầu trở thành hình ảnh của một Quảng Trị mới, vừa tiếp nối lịch sử, vừa chung nhịp đập hướng tới tương lai. NSNA Lê Đức Thành chia sẻ: “Mỗi cây cầu không chỉ giúp đi lại thuận tiện hơn, mà còn xóa dần khoảng cách, gắn kết lòng người. Tôi muốn bức ảnh chuyển tải thông điệp về sự nối liền – không chỉ địa lý mà còn cả tình cảm, niềm tin.”
Hai Huy chương Bạc cũng để lại dấu ấn riêng. Bộ ảnh “Những con đường nông thôn mới từ ý Đảng, lòng dân” của NSNA Đậu Đình Hà (Hà Tĩnh) phản ánh sự đổi thay từng ngày ở vùng quê. Những con đường bê tông sạch đẹp, rộng mở không chỉ thay đổi diện mạo làng quê mà còn minh chứng cho sự đồng thuận của người dân trong công cuộc hiến đất, góp sức cùng chính quyền. Ảnh đơn “Ngày hội thể thao” của NSNA Trương Vững (Thừa Thiên Huế) lại khắc họa một Huế trẻ trung, năng động, trong ngày hội thể thao khác hẳn vẻ trầm mặc thường thấy. Nghệ sĩ Trương Vững bày tỏ: “Huế không chỉ là trầm mặc, cổ kính. Tôi muốn công chúng nhìn thấy một Huế trẻ trung, năng động, khỏe khoắn. Qua ống kính, tôi mong phản ánh sức sống mới của con người cố đô.”
Các tác phẩm đoạt Huy chương Đồng cũng giàu cảm xúc. “Khoảnh khắc đầu đời – phép màu từ ống nghiệm” của NSNA Từ Thành (Nghệ An) tái hiện giây phút trẻ thơ cất tiếng khóc chào đời, vừa xúc động vừa mang tính nhân văn sâu sắc. Tác phẩm gợi nhắc thành tựu của y học hiện đại đã đem lại niềm tin cho nhiều gia đình hiếm muộn, đồng thời phản chiếu khát vọng được làm cha, làm mẹ – một nhu cầu muôn đời của con người.
“Khoảnh khắc thiêng liêng và khát vọng” của Đặng Thiện Chân (Hà Tĩnh) khai thác yếu tố biểu tượng, với hình ảnh lá cờ Tổ quốc tung bay trong ngày trọng đại của đất nước tại Quảng trường Hồ Chí Minh (Nghệ An). Bức ảnh không chỉ gợi lại niềm tự hào dân tộc, mà còn gửi gắm khát vọng dựng xây quê hương từ chính thế hệ trẻ hôm nay.
Trong khi đó, “Bức họa thủy mặc” của Nguyễn Văn Hải (Quảng Trị) lại cho thấy sự sáng tạo trong cách khai thác ánh sáng và đường nét. Tác phẩm biến cảnh quan thiên nhiên thành một bức tranh trừu tượng, gợi nhớ tới nét bút thủy mặc truyền thống. Người xem đứng trước ảnh có thể cảm nhận được sự giao hòa giữa thiên nhiên và nghệ thuật, giữa hiện thực và ước lệ thẩm mỹ.
Ngay cả những giải Khuyến khích cũng góp phần làm phong phú thêm bức tranh chung: từ Phố biển Cửa Lò mùa du lịch, Sinh kế nhờ trầm hương, công trình đường dây 500kV mạch 3, cho đến Tái hiện lễ thiết triều trong Hoàng cung Huế…. Sự đa dạng ấy cho thấy các nghệ sĩ đã dấn thân nhiều hơn, khai thác đề tài gắn với đời sống thực tiễn và khát vọng phát triển của vùng đất.
Qua những tác phẩm tiêu biểu, có thể thấy Liên hoan lần này không chỉ tôn vinh tài năng nhiếp ảnh mà còn khẳng định vai trò của nghệ sĩ như những “người kể chuyện bằng hình ảnh”, truyền tải thông điệp xã hội bằng ngôn ngữ trực quan và giàu cảm xúc.
Hướng đi mới trong kỷ nguyên số
Dù đạt nhiều thành công, Liên hoan ảnh nghệ thuật Bắc Trung Bộ lần thứ 31 cũng cho thấy một số hạn chế cần thẳng thắn nhìn nhận. Như NSNA Trần Thị Thu Đông – Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam chỉ ra, nhiều tác phẩm vẫn lặp lại đề tài quen thuộc, góc chụp chưa thật sự mới, thậm chí có sự trùng lặp về địa danh và nhân vật. Đây là hệ quả tất yếu khi sự kiện được tổ chức thường niên, trong khi bối cảnh sáng tác và nguồn đề tài không thay đổi nhiều.
Tuy nhiên, trong thách thức cũng mở ra cơ hội để đổi mới. Nhiếp ảnh Bắc Trung Bộ đang đứng trước yêu cầu phải mạnh dạn khai phá những đề tài mới, dấn thân nhiều hơn vào đời sống để tìm ra câu chuyện độc đáo, phản ánh chiều sâu xã hội. Không chỉ dừng lại ở phong cảnh hay lễ hội, nhiếp ảnh có thể mở rộng sang các vấn đề môi trường, đô thị hóa, biến đổi khí hậu, hay tác động của công nghệ đến đời sống cộng đồng.
Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo cũng đặt ra yêu cầu thích ứng. AI không phải mối đe dọa, mà có thể trở thành công cụ hỗ trợ sáng tạo, từ xử lý hình ảnh, phát hành, cho tới quảng bá tác phẩm. Vấn đề quan trọng là nghệ sĩ phải làm chủ công nghệ, tận dụng nó để nâng cao hiệu quả nghệ thuật nhưng vẫn giữ được bản sắc và hồn cốt vùng miền.
Trong kỷ nguyên hội nhập, ảnh nghệ thuật Bắc Trung Bộ không nên chỉ gói gọn ở sân chơi khu vực. Các tác phẩm có giá trị cần được đưa ra những diễn đàn lớn hơn, cả trong nước và quốc tế, để quảng bá hình ảnh con người, văn hóa, và khát vọng phát triển của vùng đất. Đó cũng chính là con đường để nhiếp ảnh Bắc Trung Bộ vừa giữ được gốc rễ văn hóa, vừa hòa nhập cùng dòng chảy chung của nghệ thuật đương đại.
NSNA Trần Thị Thu Đông nhấn mạnh:“Nếu chỉ dừng lại ở sự lặp lại, nhiếp ảnh khó tạo đột phá. Nghệ sĩ cần không ngừng tìm tòi, đổi mới tư duy, dấn thân nhiều hơn để tìm câu chuyện mới, góc nhìn mới. Chỉ như vậy, tác phẩm mới vừa giữ được bản sắc vừa vươn ra thế giới.”
Liên hoan Ảnh nghệ thuật Bắc Trung Bộ lần thứ 31 đọng lại trong công chúng không chỉ là những giải thưởng hay con số tác phẩm được chọn trưng bày. Quan trọng hơn, sự kiện đã góp thêm một lát cắt sinh động vào bức tranh văn hóa khu vực, khẳng định vai trò của nhiếp ảnh như kênh phản ánh chân thực đời sống xã hội và khát vọng phát triển. Đó là minh chứng, nhiếp ảnh không chỉ làm nhiệm vụ ghi chép hình ảnh, mà còn truyền tải niềm tin, khơi gợi cảm xúc và gắn kết cộng đồng.
Với sự đồng hành của các hội chuyên ngành, sự ủng hộ của chính quyền và đặc biệt là nỗ lực dấn thân của đội ngũ nghệ sĩ, nhiếp ảnh Bắc Trung Bộ chắc chắn sẽ tiếp tục khẳng định vị thế, góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất giàu truyền thống nhưng luôn khát vọng đổi thay trong dòng chảy phát triển của đất nước.
Hoàng Nguyên
